İlgili Yazılar
HİLELİ FİNANSAL TABLO DÜZENLEME NEDENLERİ
Abdullah ÇAVUŞ/E. Vergi Müfettişi
Dünyada ve ülkemizde, şirketlerdeki hileli işlemler ve yolsuzlukların pek çok örneği vardır. Dünyada Enron, Global Crossing, Tyco, Adelphia ve World Com.; bizde ise, Kasırga Operasyonlarına konu olan Egebank, Sümerbank, Yurtbank, Bank Ekspres ile Serhat, Kartal, Balina ve Hasat operasyonuna konu olan kurumlar buna örnek oluşturmaktadır.
Yönetim kurulu ve denetim komitesinin gözetim fonksiyonlarındaki eksiklikler, açgözlü ve kibirli şirket yönetimleri, üst yönetim tarafından işlerin uygun olmayan şekilde yürütülmesi, etkin olmayan denetim fonksiyonları, gevşek düzenlemeler, yetersiz ve fazla şeffaf olmayan finansal açıklamalar (financial disclosures), dikkatsiz yatırımcılar (shareholders) gibi birçok faktör son muhasebe skandallarını ortaya çıkarmıştır.
Mali tabloları önemli derecede yanlış etkileyecek, yönetimin yaptığı kasıtlı ya da dikkatsiz düzenlemeler, mali tablolar üzerinde yapılan hileli düzenlemelerdir.
Bilerek yanıltıcı finansal tabloların hazırlanması, hileli finansal raporlama olarak adlandırılır.
Hileli finansal raporlama, doğru olmayan finansal tabloların şirketler tarafından bilerek, isteyerek, finansal tablo kullanıcılarını yanıltmak veya yanlış yönlendirmek amacıyla hazırlanması ve yayınlanması teşebbüsüdür.
Hileli finansal tablolar, üst yöneticiler ve denetçiler gibi bilgi sahibi profesyonel fakat kötü niyetli kişiler tarafından çok iyi düşünülmüş, planmış bir senaryonun uygulamaya konulması şeklinde gerçekleşebilmektedir.
Sahte mali tablolar çoğunlukla, gelir ve varlıkların olduğundan fazla gösterilmesi veya harcama ve yükümlülüklerin olduğundan az gösterilmesi şeklinde olmaktadır.
İşletmeyi olduğundan iyi ya da olduğundan kötü gösterecek hileli finansal tablo düzenlemelerinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir
I- DÖNEM KARININ ŞİŞİRİLMESİYLE İLGİLİ NEDENLER
1- Şirketin ulusal veya uluslararası kredi kuruluşlarından yüklü bir kredi temin etmek istemesi,
2- Şirketin başka bir şirketler grubuyla devir veya birleşmenin arifesinde olması,
3- Şirketin borsada hisselerinin düşmesini istememesi,
4- İstenilen piyasa değerini sağlamak,
5- Şirketin sektördeki prestijini kaybetmek istememesi,
6- Şirket Yöneticilerinin Performanstaki eksiklikleri gizlemek,
7- Şirket yöneticilerine ve çalışanlarına yıl sonu karından prim verilecek olması
8- Sektörel Etkiler: Sektör itibariyle değişken karlılık oranları gösteren şirketler, bu değişkenliğin şirketin yatırımcılar açısından riskini artırdığı ve bunun da şirket hisse senetlerinin performansına yansıyacağı düşüncesiyle finansal tablolarını düzenli bir karlılık yansıtacak şekilde manipüle edebilmektedirler.
9- şirket yöneticilerince hırsızlık ve zimmete para geçirmeyi gizlemek için de kullanılabilir.
II- ŞİRKETLERİN KARLARINI OLDUKLARINDAN DÜŞÜK GÖSTERİLMESİ İLE İLGİLİ NEDENLER
1 -Şirketin düşük vergi vermek istemesi:
Finansal tablolardaki kar rakamlarının vergi yükümlülüğü doğurması hilenin önemli nedenleri arasında yer almaktadır.77 Genellikle şirketler vergi yükümlülüğünü azaltmak için finansal karlarını düşük göstermeye çalışmaktadırlar.
2 -Şirketin ortaklarına düşük kar payı vermek istemesi:
3- Şirketin bir takım gelirlerini başka yerlere aktararak haksız kazançlar elde edilmek istenmesi,
4- Şirketin borsadaki hisse senetlerinin değerini düşük göstererek spekülasyonlar yapmak
5- Şirketin içini boşaltma isteği:
6-Ele Geçirmeler: Ele geçirme ile şirket yönetimi değişmekte ve yeni yönetim mevcut döneme ilişkin finansal tablolardaki sonuçların eski yönetimden kaynaklandığının da düşünüleceğinden hareketle, gelecekteki başarısının derecesini artırmak için cari dönemde şirketin finansal tablolarını olduğundan kötü gösterme gayreti içerisinde olmaktadır.
İstenmeyen bir ele geçirme ile karşı karşıya bulunan şirket yöneticileri ise, ele geçirme gerçekleştiğinde şirketten ayrılmaları gerekeceğinin bilincinde olarak, bu duruma engel olmak için şirketin finansal durumunu olduğundan kötü olarak yansıtabilmektedir
7- Politik Etkiler: Şirketlerin nakit akımları, finansal tablolarında açıkladıkları kar rakamları nedeniyle ortaya çıkan ve şirkete finansal yük getiren politik prosedürlerden etkilenmektedir. Bu durum, şirketlerin herhangi bir politik baskıya maruz kalmamak için karlarını düşük göstermelerine neden olabilmektedir.
Örneğin hizmet şirketlerinin finansal sonuçlarının iyi olması toplumun dikkatini çekebilmekte ve bunun etkisiyle politikacılar tarafından söz konusu şirketlerin vergi veya diğer kamusal yükleri artırılabilmektedir.
8- Hukuki Sözleşmeler: Şirketlerin tabi olduğu çeşitli hukuki sözleşmelerde finansal göstergelerine dayalı çeşitli yükümlülük ve kısıtlar yer alabilmektedir. Bu tip sözleşmelerde belirlenen kıstaslara uyum sağlama gayreti ile de çeşitli hilelere başvurulabilmektedir. Örneğin, bu tür sözleşmelerin en önemlilerinden biri olan borç sözleşmelerinde, şirketin borçlanma tutarına öz sermaye büyüklükleri ile orantılı bir sınır getirilebilmekte olup, sınırı doldurmak üzere olan şirket tarafından karını artırarak öz sermayesini yüksek göstermek veya sağladığı finansmanı bilançoda borçlar arasında göstermeyerek borç toplamını düşürmek gibi yöntemlere başvurulabilmektedir..
Bunun yanında, şirketlerin çalışanlarına sunacağı ücret artışı finansal durum ve karlılıkları ile ilgilidir.
9- Çalışanlara Düşük Maaş Zammı Verme isteği: Şirketler, çalışanlarının talep edeceği yüksek ücret artışından kaçınmak için, özellikle toplu sözleşme dönemlerinde, karlarını düşük göstermek için çeşitli finansal tablo hilelerine başvurabilmektedir
